به طور کلی عملیات رنگرزی شامل انتشار رنگزا روی سطح ماده، نفوذ رنگ به داخل ساختار و سپس تثبیت آن می‌باشد. رنگرزی در صنعت نساجی می‌تواند بر روی الیاف، فیلامنت‌ها، نخ، پارچه و لباس انجام شود. در اینجا رنگرزی پلی استر به دلیل ساختار آن اهمیت دارد. رنگرزی محصولات نساجی در مراحل اولیه باعث ایجاد ثبات رنگ بیشتر می‌شود. در حالی که ممکن است تنوع تولید محصول نهایی را کاهش دهد. به هر حال انتخاب مرحله رنگرزی بسته به کاربرد و مصرف محصول نهایی و شرایط تولید می‌تواند متفاوت باشد.
انواع رنگرزی در صنعت نساجی
- رنگرزی الیاف: پیش از تولید نخ ریسیده شده الیاف منقطع (staple) به صورت توده‌ای یا دسته‌ای (الیاف شانه شده) رنگرزی می‌گردند.
- رنگرزی فیلامنت (رنگرزی پلیمری): در هنگام ذوب ریسی پلی استر دانه‌های رنگی به مذاب پلی استر اضافه شده و فیلامنت‌های رنگی از رشته‌ساز خارج می‌شوند (روش dope-dyed). این روش کیفیت و ثبات رنگی بالایی دارد.
- رنگرزی نخ: برای رنگرزی نخ از روش‌های رنگرزی کلاف، رنگرزی بوبین و رنگرزی چله استفاده می‌شود. در هر یک از روش‌ها با قرار دادن بسته‌های نخ داخل محفظه و استفاده از بوبین یا چله مشبک، از همه‌ی جهت‌ها تحت عملیات رنگرزی قرار می‌گیرد.
- رنگرزی پارچه: برای رنگرزی پارچه از روش طنابی، ژیگر (عرض باز) و جت هوا استفاده می‌شود.
- رنگرزی لباس: رنگ آمیزی روی محصول نهایی انجام می‌شود.
انواع رنگزا
در صنعت نساجی از رنگزاهای طبیعی (مانند پوست انار و پوست گردو) و یا رنگزاهای شیمیایی استفاده می‌شود. رنگزاها با روش‌های مختلفی در الیاف، نخ یا پارچه نفوذ کرده و ماده رنگی را در ساختار آن قرار می‌دهند. رنگ‌های مورد استفاده در صنعت نساجی معمولا به صورت محلول در آب یا پخش رنگدانه (pigment یا disperse که در آب حل نمی‌شوند) عملیات رنگرزی را انجام می‌دهند. رنگزاهایی که به صورت محلول در آب مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل رنگزای کاتیونیک (یا رنگزای بازی)، رنگزای اسیدی، رنگزای راکتیو و رنگزای مستقیم است. متناسب با جنس ماده‌ای که رنگرزی می‌شود، رنگرزای مناسب انتخاب می‌گردد.
رنگرزی پلی استر
پلی استر به دلیل ساختار درونی محکم و وجود مناطق کریستالی بالا در ساختار خود، نقاط کمتری برای اتصال انواع رنگ دارد. همچنین به دلیل جذب آب پایین (آبگریز بودن) پلی استر استفاده از رنگزاهای محلول در آب نتیجه مطلوبی نمی‌دهد، بنابراین از رنگزای دیسپرس در دمای بالا (130-140 درجه سانتیگراد) برای رنگرزی آن استفاده می‌شود. رنگزای دیسپرس از نظر علمی‌محلول جامد نام دارد. به این دلیل که ذرات آن در آب حل نمی‌شوند بلکه به خوبی در آب پخش می‌شوند و در دمای بالا با باز شدن نواحی کریستالی ماده رنگی را داخل ساختار آن قرار می‌دهند. رنگرزی کم رنگ تا متوسط پلی استر را می‌توان با استفاده از حامل‌ها (کریر carrier) در دمای پایین تر از رنگرزی بدون کریر (نقطه جوش آب، 100 درجه سانتیگراد) بدست آورد. اما باید توجه داشت که حامل‌ها (بر اساس کلروبنزن‌های دی یا تری) دوستدار محیط زیست نیستند.
ثبت ديدگاه